AKRAN ZORBALIĞI NEDİR? NASIL FARK EDİLİR? YAKLAŞIM NASIL OLMALIDIR?
AKRAN ZORBALIĞI
Ailedeki kaybı kaosu adlı yazımda sizlere ailelerin çocukları üzerindeki kaygılardan bahsettim. Ailelerin çocukları üzerinden kaygı duymalarının sebepleri ise genellikle çocuklarındaki davranış ve duygusal değişimler olmaktadır.
Bu noktada çocuğun davranışsal ve duygusal değişimine sebepler çeşitlenebilmekle beraber “akran zorbalığı” dediğimiz etken bunlardan bir tanesidir.
Akran zorbalığı, çocuğun kendisine yakın yaşlardaki çocuk ve/veya çocuklar tarafından fiziksel veya duygusal şiddet görmesidir.
Bu konuyu iki açıdan ele alabiliriz ?
- Çocuklar neden zorbalık yapar?
- Çocuk neden zorbalığa uğrar ? Devamlılığına neden göz yumar ?
Kısaca zorbalık yapan çocuğu ele alırsak ,
Çocuk genetik faktörlerin dışında gözlemleyerek öğrenen bir bireydir. Çevresinde olup bitenleri gözlemler ve gözlemlediği deneyimlerden kendisine gideceği yollar oluşturur. Kişinin zorbalık yapması için birebir deneyimlemesi gerekmez. İzlemiş olması, dinlemiş olması yeterli olabilmektedir. Çocuktaki deneyimle, gözlemle oluşan altyapı en çok vakit geçirdiği yerde yani okulda ortaya çıkar. Çünkü öğrendiği şeyleri tekrar etmek ister ve öğrenme aşamasında hükmeden- hükmedilen ayrımı yapabilecek kadar iyi öğrenir. Bu çocuklarda dürtü kontrol ve davranış bozukluğu görülmektedir.
Akran zorbalığı yapan çocukların diğer çocuklara karşı tutumlarının bazıları; küçümseme, alay etme, arkasından konuşma, eşyalarına el koyma, kendisine bir şeyler aldırma gibi davranışlar görülmektedir.
Şimdi gelelim zorbalığa maruz kalan çocuklara, her çocuğun yapısı farklıdır. Genellikle okuldaki arkadaş ortamlarına baktığınızda çocuğunuzun hangi kısımda seyrettiğini görebilirsiniz.
Zorbalık gören çocukta ise çekinme, utanma, baş edemeyeceğine inanma gibi durumlar gözlemlenir. İletişime büyük önem vermemizin sebebi de buraya değinir. Çocuk fiziksel ve duygusal şiddet gördüğü aşamada kendisini güvende hissetmiyorken bunu etrafındaki kişilere aktarmakta normalde daha fazla zorlanır. Çocuğuyla ilgilenmeyen ailelerde bunlar gözlemlenir diyemeyiz. Çocuk ailesinin genel durumlara olan yaklaşımını aşırı tepkili olarak gözlemliyorsa da söylemekte çekinir. Herkesin duyması onun korkulu rüyasıdır. Zorbalığa maruz kalmanın alt yapısında tekrar söylüyorum genetik etkenlerin dışında ailede söz hakkı olup olmaması, ebeveynler tarafından kaale alınıyor olmaması gibi etkenler yer alabilir. Bu çocuklarda görülmesi olası durumlar ise, öz güven eksikliği, baş-karın ağrısı, kaygı bozukluğu, depresyon, intihar düşünceleridir.
Size aktardıklarım en çok karşılaşılan durumlardır. Her aile ve insanın dinamiği farklıdır. Uzman tarafından sorunun tespiti önemli bir yer tutmaktadır. Size aktardığım bilgiler size ışık tutması ve yürüyeceğin yolda size yardımcı olması içindir.
Akran zorbalığı, çocuğun ileriki yaşlarında sıkıntı yaşanmasına zemin hazırlayabilir.
Neler yapılabilir?
Çocuğun gelişimi ve devamlılığından sorumlu olan ailenin dışında burada okuldaki rehberlik servisine de büyük bir görev düşmektedir. Çocukların gözlemlenmesi, ortaya çıkan sorunların tespiti ve müdehale edilmesi bu süreci başlamadan kesebilir. Bu noktada aile durum tespiti kısmında çocuğun yanında değildir. Çocuğun belirli rahatsızlıklarını gördüklerinde harekete geçebilirler.
Çocuğun ihtiyacı olan,
- Sorularını anlatabileceğim birinin olması
- Sorunlar karşısında çözüm odaklı yaklaşıldığını görmesi
- Güven duygusunun arttırılması
- Bunun bir süreç olduğu ve sağlıklı bir şekilde atlatılacağına inanması gibi güven temelli beklentileri olacaktır.
Çözüm odaklı olmayı bilmek ve bunu nesilden nesile aktarmak öyle kıymetli ki.
SAKARYA/SERDİVAN PSİKOLOG
Uzman Klinik Psikolog Fulya ÇELİK
pskfulyacelik@gmail.com