NASIL DÜŞÜNÜRÜZ? DÜŞÜNCELER BİZİ NASIL ETKİLER?

Düşüncelerimizle hayatımıza yön veririz.         

Deneyimlenen olumsuz durum karşısında çıkarılan sonuç her birimiz için farklı olabilir.

Ama öncelikle dışarıdan alınan bilgiyi genel olarak herkesin nasıl işlediğine bakalım,

Bilgi -> Anlamlandırma -> Yorum -> Değerlendirme

Gelen bilgi aynı olsa da gelişen süreçte düşüncelerin ilerleyişinde değişiklikler olabilir. Bu durum kişiden kişiye göre değişmektedir. Ayrılan iki düşüne yolunu sağlıklı veya sağlıksız olarak ayırmak doğru değildir. Uzmanların ilgilendiği nokta olumsuz düşünceye verilen ağırlık ve önemin derecesidir.

Oluşan bu düşünce çeşitliliğini ikiye ayırabiliriz.

• Yaşantı sonrası ders çıkarmak ve katkılarını ele almak
• Yaşantı sonrası hayıflanmak ve eksilttiği noktaları ele almak

Örneğin,

Bazı insanlar olumsuz deneyimin ardından

-“Evet, zor bir süreçti ama atlattım. Daha dikkatli olmalıyım” diye düşünürken

Bazıları ise

- “ Kendimi toparlamam mümkün değil. Her şey beni buluyor bu hayatta.” gibi düşünebilir.

Düşünce çarpıtmalarının bazıları,

• Keyfi Çıkarsama: Kişinin yaşadığı süreç içerisinde olmayan çıkarımlar yapmasıdır. Düşüncenin tam tersi durumuna dair kanıtlar bulunmasına rağmen keyfi çıkarımlar yapmasıdır ( Destekleyici yaklaşan kişinin davranışına karşı “ bana acıyor” düşüncesi geliştirme” ) .

• Seçici Soyutlama: Kişi bu düşünce çarpıtması noktasında detaylara odaklanma eğilimindedir ( Yeni eve taşınan kişinin musluk ile ilgili yaşadığı problemde “keşke bu eve hiç taşınmasaydım, hata yaptım” düşüncesini geliştirmesi ) .

• Hep ya da Hiç ( Siyah- Beyaz): Kişideki mükemmellik takıntılılığı ve eksikliğe olan tahammülsüzlük ile kısaca açıklanabilir ( Arkadaşının eleştirisine karşı kişinin” o benim dostum değilmiş, düşmanımmış” düşüncesinin gelişmesi).

• Felaketleştirme ( Geleceği Okuma): Kişinin yaşadığı bir durumu geleceğe aktarma ve üstesinden gelemeyeceğine inanmasını barındırmasıdır( Kaygı atakları geçiren kişinin “ hiç düzelemeyeceğim” düşüncesini geliştirmesi).

• Duygusal Çıkarsama: Kişinin içinde bulunduğu durumun tersine kanıtlarının mevcut olmasın karşın yola hisleriyle devam etmesidir ( Geçmişinde başarılı olduğuna dair kanıtları olan kişinin “ başarısız hissediyorum” düşüncesini geliştirmesi).

• Etiketleme: Kişinin olumsuz deneyim yaşadığı duruma karşı geri dönüşü olmaksızın yargı sunmasıdır.

• Zihin Okuma: Kişinin karşısındaki kişi adına net sonuçlandırmalar yapmasıdır( Sokakta yürürken onu görmeyen arkadaşı adına “ beni görmezden geldi çünkü beni sevmiyor” düşüncesinin geliştirilmesi).

                                                                                            Uzman Klinik Psikolog Fulya ÇELİK 

                                                                                                    pskfulyacelik@gmail.com